ALLES.
Alles blijft.
Alles gaat voorbij.

Alles blijft voorbijgaan.


Jules Deelder


Je vindt het ook in stront

Op een dag stapte iemand op Zhuang Zi af en vroeg:
"Zhuang Zi. Wat is Tao? Waar vind ik Tao?"
"Overal," antwoordde de filosoof.
"Noem dan eens een voorbeeld," zei de vragensteller.
"Je vindt het in een mier."
"Hoe kan Tao zoiets minderwaardigs zijn?"
"Je vindt het ook in gras."
"En ook in iets dat nog minderwaardiger is?"
"Je vindt het ook in een aardenwerken tegel."
"En ook in iets dat nog minderwaardiger is?"
"Ook in stront."
Toen de vragensteller verder zweeg, zei Zhuang Zi:
"Uw vraag gaat voorbij aan de essentie van Tao. Het heeft geen zin het te benoemen in één ding. Niets is zonder Tao..."


Alles is één
In ons gewone, dagelijkse leven verdelen we de wereld in afzonderlijke voorwerpen en gebeurtenissen. Ik ben iemand en jij bent iemand anders. De koe is niet het gras. Liberalen zijn geen socialisten. Het maken van zulk onderscheid is zinvol en zelfs noodzakelijk om goed te kunnen functioneren. De werkelijkheid in stukjes hakken en analyseren ligt ook aan de basis van wetenschappelijke ontdekkingen. Maar het maken van onderscheid, het opdelen in categorieën, vertroebelt tegelijkertijd onze blik op die werkelijkheid. Elk onderscheid is een abstractie, een illusie, ontworpen door ons verstand. Achter alle abstracties gaat in feite een werkelijkheid schuil die zich kenmerkt door een fundamentele eenheid. Iemand is wie hij is, door het zaad waaruit hij voortkomt en de omgeving die hem beïnvloedt. Het gras maakt de koe. Het socialisme is een reactie op het liberalisme. En andersom. Alle verschijnselen zijn verbonden met andere verschijnselen. Ook in hun tegenstellingen. Juist in hun tegenstellingen. Alles is afhankelijk van iets anders. Alles is één: dat gegeven staat centraal in het denken van de taoïstische filosofen Lao Zi en Zhuang Zi. Zij spreken van een ondeelbare werkelijkheid en zij noemen die werkelijkheid Tao (letterlijk ‘de Weg’). Tao is de weg of het proces van het heelal. Het is de natuurlijke ordening - of de natuur - die zich in alle dingen manifesteert. Tao is het geheel. Tao is overal en dus tegelijk in elk wezen en in elk voorwerp. Dat probeerde Zhuang Zi ook duidelijk te maken aan de vragensteller die hem vroeg waar je Tao vindt.

Alles is één in eeuwige verandering
Zhuang Zi en Lao Zi stammen uit de tijd dat filosofen hun gedachten over het wezen der dingen nog niet vastlegden in complexe wijsgerige systemen. Niet de analyse was het instrument van hun denken, maar de metafoor, naast het korte essay, de puntige uitspraak, en de paradox. Met dit gereedschap probeerden deze Chinese filosofen uit de periode 600 tot 200 v. Chr. vooral zicht te krijgen op de processen die de natuur beheersen. Ze deden dat door een zorgvuldige waarneming van de natuurlijke verschijnselen. Daaruit

groeide het beeld van de werkelijkheid als een web waarin de draden van alles wat bestaat, verweven zijn in een ondeelbaar geheel: Tao. Dat allesomvattende netwerk van elkaar beïnvloedende relaties heeft - zo constateerden zij - een dynamisch karakter: het verkeert in een staat van voortdurende stroming en verandering. Er is sprake van een constant cyclisch proces van begin naar einde naar begin naar einde, enzovoort. De zon komt op, de zon gaat onder. De bloesem bloeit, het blad valt af. Dag in dag uit, jaar in jaar uit. Alles komt en gaat, alles ontstaat en vergaat.

Terugkeer is de beweging van Tao.

Lao Zi

In dat cyclische proces ontwikkelt elke situatie zich naar een uiterste en slaat dan om in het tegengestelde. De beweging loopt van pool naar tegenpool. Daarbij is elk van de polen met de ander verbonden in een dynamische wisselwerking. Alle verschijnselen, ook de verschijnselen die elkaar op het eerste gezicht lijken uit te sluiten, zijn in werkelijkheid aspecten van één en hetzelfde.

Om te kunnen krimpen
Moet iets eerst uitzetten.
Wat het begeeft,
Moet eerst sterk zijn geweest.
Wat wordt neergehaald,
Moet eerst zijn opgericht.
Alvorens sprake kan zijn van ontvangen,
Is daar het geven.


Lao Zi

Alles verandert constant en hangt met alles samen. Dus als in het regenwoud van Maleisië een vlinder opvliegt van een bloem, dan kan zijn vleugelslag een windhoos veroorzaken op de vlakten van Mongolië? Voor het leggen van zulke extreme verbanden waren Lao Zi en Zhuang Zi veel te nuchter. Wanneer zij zeggen dat 'alles' met alles samenhangt, zien zij wel degelijk dat elke samenhang ergens een begrenzing heeft. Maar waar dat ergens ligt, is niet aan te geven.



5. Alles is één in eeuwige, spontane verandering






L

Chuang-Tzu, The Inner Chapters (translated by A.C. Graham), Harper Collins Manufacturing , Glasgow 1981

Deelder, JulesDag en nacht geopend, De Bezige Bij, Amsterdam 1970


Lao Zi, Het boek van de Tao en de innerlijke kracht (vertaald en toegelicht door Kristofer Schioper), Uitgeverij Augustus, Amsterdam, Antwerpen, 2010 

Lao Tzu, Tau-Te-Tsjing, Het boek van Weg en Deugd (vertaald en toegelicht door dr. J.J.L. Duyvendak), Uitgeverij De Driehoek, Amsterdam 1980

Lao TzuTao Te Ching, The Richard Wilhelm Edition. Arkana/PenguinGroup, London 1985

Lao TzuTau-te tjing (vertaald uit Engels door Aleid C. Swierenga en Bé L. Dijkmeijer), Servire, Katwijk aan Zee 1987

Lao-TzuTe-Tao Ching (translated by Robert G. Hendrikcs), Random Century Group, London 1991

Martelaere, PatriciaTaoïsme, De weg om niet te volgen, Ambo, Amsterdam 2006

Needham, Joseph/Colin A. RonanThe Shorter Science and Civilisation in China, Cambridge University Press, Cambridge, 1978

Tswang TseRijdend op een wolk, Uitgeveij Karnak, Amsterdam 1978

Watts, Alan W., The Watercourse Way, Pelican Books, Hamondsworth 1975

Zhuang ZiDe volledige geschriften (vertaald en toegelicht door Kristofer Schipper). Uitgeverij Augustus, Amsterdam, Antwerpen 2007