Ik noem hem bloemen en bomen en bergen

Dit eeuwige en oneindige Wezen toch, dat wij God of Natuur noemen.

'God of Natuur' (Deus sive Natura), zo verwijst Spinoza in zijn Ethica naar de werkelijkheid die ons omringt en waarvan wij deel uitmaken. Daarbij heeft het woord 'of' de gelijkstellende betekenis van 'is'.

Door het begrip God te gebruiken, toont Spinoza zich typisch een man van zijn tijd, nog opgesloten in het religieuze paradigma van zijn omgeving. Maar door die God in één adem gelijk te stellen aan Natuur, breekt hij tegelijkertijd dat paradigma open. Hij haalt het opperwezen neer en laat het in feite geheel oplossen in de concrete werkelijkheid. Daarmee heft hij de scheiding op tussen God en wereld, in de zin van al wat is. Het transcendente is bij hem immanent geworden.

Maar als God de bomen en de bloemen is,
En de bergen en het maanlicht en de zon,
Waarom dan noem ik hem God?
Ik noem hem bloemen en bomen en bergen en zon en maanlicht

Alberto Caeiro (Fernando Pessoa)

 Overzicht